Verpleegkundige palliatieve zorg Mark Pennings: Mantelzorgpauze: een essentiële ondersteuning

Mantelzorgpauze: een essentiële ondersteuning in de palliatieve zorg

In gesprek met Mark Pennings, verpleegkundige palliatieve zorg bij STMG, wordt duidelijk hoe groot de waarde van een goed georganiseerde mantelzorgpauze kan zijn. “Het is niet alleen een manier om overbelasting bij mantelzorgers te voorkomen, maar ook een kans om de zorg beter af te stemmen op de behoeften van zowel de cliënt als de familie,” vertelt Mark.

Samenwerking en afstemming

STMG is een thuiszorgorganisatie in Midden-Gelderland. Zij bieden thuiszorg aan cliënten in verschillende levensfasen. Van hulp bij het huishouden tot gespecialiseerde verpleegkundige zorg. STMG ondersteunt cliënten op een persoonlijke en professionele manier. De organisatie werkt vanuit regionale basisteams, aangevuld met specialistische teams zoals palliatieve zorg.

Mark brengt hierbij jarenlange ervaring met zich mee: “Palliatieve zorg is veel meer dan alleen medische zorg. Het draait om anticiperen op de toekomst, de symptoomlast verlichten en vooral zorgen dat iedereen - cliënt, mantelzorger en zorgverlener - weet wat te verwachten.”

Een belangrijk onderdeel van die zorg is de samenwerking met vrijwilligersorganisaties zoals VPTZ en MVT Arnhem. “Vrijwilligers zijn een onmisbare schakel in de keten. Ze bieden nabijheid op een manier die wij als professionals niet altijd kunnen. Het is daarom essentieel dat ze goed geïnstrueerd worden en weten waar ze terecht kunnen met vragen.”

Mark legt uit dat er binnen zijn team twee manieren zijn waarop zorgvragen binnenkomen. “Via specialisten, ziekenhuizen en huisartsen krijgen we vaak cliënten die uitbehandeld zijn. We lopen dan een tijdje mee, bekijken hoe we de beperkte tijd optimaal kunnen benutten en anticiperen op wat komen gaat. Daarnaast hebben we de langere trajecten waarbij we via advanced care planning een draaiboek opstellen. Wat doe je als er bijvoorbeeld acute ademnood optreedt? Door dat van tevoren te bespreken, voorkom je paniek en kun je gericht handelen.”

Wat is mantelzorgpauze?

Mantelzorgpauze is een moment waarop de mantelzorger tijdelijk wordt ontlast. “Dit kan op verschillende manieren worden ingevuld,” legt Mark uit. “Soms door een vrijwilliger thuis in te zetten, soms door de cliënt tijdelijk naar een hospice of zorghotel te brengen. Het doel is altijd om overbelasting van de mantelzorger te voorkomen.”

Mark benadrukt dat het moment waarop een mantelzorgpauze wordt ingezet cruciaal is. “Je merkt vaak dat mantelzorgers enorm loyaal zijn en zichzelf voorbijlopen. Zeker bij intensieve zorg zien we dat het risico op overbelasting groot is. Door hier tijdig op in te spelen, voorkom je dat ze ‘omvallen’.”

Voordelen voor alle betrokkenen

“Een van de grootste voordelen van mantelzorgpauze is dat vrijwilligers een andere benadering hebben dan wij als professionals. Zij komen vaak vanuit een menselijk perspectief, terwijl wij toch meer vanuit theorie en kennis handelen,” zegt Mark. Dit verschil in benadering wordt door zowel cliënten als hun families vaak als positief ervaren. “Het biedt een gevoel van nabijheid en rust, iets wat in deze fase van het leven onbetaalbaar is.”

Cliënten en hun families reageren doorgaans positief op het voorstel van een mantelzorgpauze. “Veel mensen omarmen het idee direct,” vertelt Mark. “Vooral wanneer mantelzorgers moeite hebben met loslaten, kan dit een uitkomst bieden. Tijdens een intakegesprek met een coördinator worden verwachtingen afgestemd, wat vaak voor extra vertrouwen zorgt.”

Mantelzorgpauze kan ook helpen om de zorgmomenten zinvoller te maken. “We proberen de momenten met vrijwilligers niet alleen praktisch te maken, zoals het wassen of aankleden van de cliënt, maar ook ruimte te creëren voor persoonlijke aandacht. Een luisterend oor of een gesprek kan zoveel betekenen in deze fase van iemands leven.”

Uitdagingen en oplossingen

Het organiseren van een mantelzorgpauze brengt ook uitdagingen met zich mee. Mark noemt onder andere de beschikbaarheid van vrijwilligers en het vinden van een goede balans tussen functionele zorgmomenten en persoonlijke aandacht. “Het is belangrijk dat de momenten met vrijwilligers niet alleen praktisch zijn, zoals het wassen of aankleden van de cliënt. Er moet ook ruimte zijn voor menselijke interactie.”

Daarnaast speelt de samenwerking met organisaties zoals MVT Arnhem een grote rol. “We kijken samen hoe we het beter kunnen organiseren en helder kunnen maken wat vrijwilligers mogen en kunnen doen. Sommige vrijwilligers hebben bijvoorbeeld een uitgebreide opleiding gehad en mogen bepaalde handelingen uitvoeren. Dat biedt extra mogelijkheden om mantelzorgers te ontlasten.”

Mark ziet ook kansen om mantelzorgpauzes beter toegankelijk te maken. “Er zijn mogelijkheden via de WMO of zorgverzekeraars om deze pauzes te financieren. Het is belangrijk dat mantelzorgers goed worden voorgelicht over de opties die er zijn. Vaak zijn ze zich er niet van bewust dat deze ondersteuning beschikbaar is.”

Een toekomst met nieuwe uitdagingen

Mark maakt zich zorgen over de toekomst van de zorg. “De helft van de huidige zorgmedewerkers gaat binnen enkele jaren met pensioen, en er komen te weinig nieuwe mensen bij. Het is duidelijk dat het anders moet. Vrijwilligers kunnen nooit de rol van professionals overnemen, maar we moeten wel meer met elkaar optrekken. Alleen zo kunnen we de zorg toegankelijk en kwalitatief houden.”

De samenwerking tussen professionals en vrijwilligers is daarbij essentieel. “Het is belangrijk dat er een cultuur van vertrouwen en respect is. Vrijwilligers moeten zich gewaardeerd voelen, en professionals moeten hen zien als een waardevolle aanvulling op de zorg.”

Persoonlijke motivatie

Als verpleegkundige in de palliatieve zorg ziet Mark de impact van zijn werk dagelijks. “Het is een proces dat ons allemaal overkomt: we gaan allemaal dood. Maar het verschil maken in hoe dat proces verloopt, dat vind ik prachtig. Het bieden van kwaliteit in de laatste levensfase is een enorme motivatie voor mij.”

De laatste fase van het leven, vaak de terminale fase genoemd, is een periode vol uitdagingen. Mark: “Het is bijzonder om te zien hoe onze bijdrage zorgt voor een waardig afscheid. Dat is waar ik het voor doe.”

Zijn werk vraagt om continue ontwikkeling. “We investeren veel in scholing, zowel intern als extern. Het vakgebied van palliatieve zorg is altijd in beweging, en het is belangrijk om bij te blijven. Of het nu gaat om nieuwe medische technieken of inzichten in hoe je de kwaliteit van sterven kunt verbeteren, je bent nooit uitgeleerd.”

Een voorbeeld van samenwerking

Mark vertelt over een situatie waarin de samenwerking met MVT Arnhem een grote impact had. “Een mantelzorger was volledig overbelast. De cliënt werd tijdelijk opgenomen in een hospice, zodat de mantelzorger een paar dagen vrij kreeg. Dankzij de inzet van vrijwilligers en een goede planning konden we deze periode soepel laten verlopen. Toen de cliënt terugkeerde naar huis, was de mantelzorger weer opgeladen en in staat om de zorg voort te zetten.”

Een ander voorbeeld is de inzet van vrijwilligers bij cliënten met een beperkt netwerk. “Soms is er simpelweg niemand die de zorg kan overnemen. In zulke situaties maken vrijwilligers een wereld van verschil. Ze bieden niet alleen praktische ondersteuning, maar ook emotionele steun aan de cliënt.”

Conclusie

De mantelzorgpauze is niet zomaar een tijdelijke oplossing; het is een essentieel onderdeel van een goed georganiseerd palliatief zorgtraject. Dankzij de inzet van vrijwilligers, de samenwerking met organisaties zoals VPTZ, MVT Arnhem en de toewijding van professionals zoals Mark Pennings, krijgen mantelzorgers de kans om op adem te komen. Dat komt niet alleen henzelf, maar ook de cliënt en de kwaliteit van zorg ten goede. “Samenwerking en goede afstemming zijn de sleutel tot succes,” besluit Mark. “Het is de enige manier om in deze complexe tijden de zorg van morgen vorm te geven.”

 

Naar het overzicht